Een ‘goede’ grap op de werkvloer: waar ligt de grens?

Een werknemer wil een grap uithalen met zijn leidinggevende. Via Facebook stuurt hij hem de volgende tekst, uit naam van diens leidinggevende: “Verdomme jongens, ik weet niet wat jullie gisteren allemaal uitgespookt hebben, maar het is één grote bende hier. En dat moest nou maar is afgelopen zijn. Ik ben in staat om jullie er allemaal uit te gooien. Maandag gesprek op kantoor.” De leidinggevende, geschrokken van dit bericht, ontdekt de dag hierna dat de werknemer een grap heeft gemaakt en dat het bericht helemaal niet van zijn leidinggevende afkomstig was. Na een gesprek ontslaat hij de werknemer op staande voet. Die stapt naar de rechter.

De rechter oordeelt dat het ontslag op staande voet te verregaand is. Hoewel de grap smakeloos was, zijn de gevolgen van ontslag op staande voet te ingrijpend. Nu de werknemer jarenlang goed heeft gefunctioneerd, was een minder ingrijpende maatregel passend geweest.

De vraag is of een andere kantonrechter in dit geval hetzelfde zou oordelen. Er is een dunne lijn tussen een smakeloze grap en een grap met ontslag tot gevolg. Een rechter neemt in zijn beoordeling alle feiten en omstandigheden mee om een beslissing te kunnen nemen. Onderdeel hiervan kan de bedrijfscultuur zijn, zo blijkt uit de volgende uitspraak.

De rol van de bedrijfscultuur

Bij een werkgever in de zorg heerst een sfeer van practical jokes binnen het team. Bijvoorbeeld het laten overlopen van het koffiezetapparaat, het smeren van pindakaas aan de grepen van keukenkastjes, gooien met yoghurt, en het smeren van pindakaas in luiers. Een specifieke werknemer binnen dit team had hierin een groot aandeel. Zo opende hij een pak Brinta aan de onderkant, zodat zijn collega’s daags erna de vlokken konden opruimen. Hij verstopte de auto van een collega en liet pornografische afbeeldingen aan het team zien. Al met al reden voor de werkgever om een ontbindingsverzoek in te dienen bij de rechter. Deze gaat hier niet in mee. De practical jokes pasten binnen de sfeer van het team en de werknemer heeft zijn excuses hiervoor aangeboden. De verstopte auto ging duidelijk te ver, wat de werknemer ook erkent. Het tonen van de pornografische foto’s hebben collega’s niet als aanstootgevend ervaren. Concluderend is er onvoldoende voor een ontslag. Een minder ingrijpende maatregel was ook hier passend geweest.

De bedrijfscultuur speelt dus mee in de beoordeling van de rechter, zo blijkt uit de vorige uitspraak. Wellicht was de rechter tot een andere conclusie gekomen als er strikt gehandhaafd werd op gedragsregels en het gedrag van de werknemer indruiste tegen de algehele cultuur binnen het team. Kan de werknemer de kaart van de bedrijfscultuur dan altijd met succes spelen? Zeker niet, zo blijkt uit de volgende uitspraak.

Een werknemer van een productiebedrijf staat tijdens een dienst achter zijn vrouwelijke collega en trekt haar korte broek naar beneden, in bijzijn van haar collega’s. In gesprek met zijn leidinggevende geeft hij toe dat dit een slechte grap was. Hij biedt zijn excuses aan, maar dit mag niet baten. Zijn leidinggevende ontslaat hem op staande voet en de werknemer stapt naar de rechter. De werknemer doet ook hier een beroep op de bedrijfscultuur. Er worden vaker ruwe grappen gemaakt, en de leidinggevenden doen hieraan mee. De werknemer ziet deze grap in dit licht. Hoewel in dit geval deze cultuur niet vast kwam te staan, was dit voor de rechter ook niet relevant. Het omlaag trekken van de broek beschouwt de rechter als verre van respectvol, wat de werknemer had moeten weten. De werknemer draagt nog aan dat deze vrouwelijke collega had moeten lachen om het voorval, wat de werkgever betwist, maar ook dat is volgens de kantonrechter niet van belang. Het ontslag op staande voet blijft in stand. 

Wat kun je als werkgever doen? 

Rechters hanteren over het algemeen eenzelfde visie op wat grensoverschrijdend is. Het gevolg dat de rechter hieraan geeft, verschilt wel. Soms houdt een ontslag op staande voet stand, terwijl de rechter in andere gevallen een officiële waarschuwing meer passend vindt. Jouw acties als werkgever spelen hierin een rol. Houd rekening met de volgende twee punten.

1. In de grijs gebied zaken speelt de bedrijfscultuur regelmatig een beslissende rol. Voorkom een te informele bedrijfscultuur door: - Duidelijke omgangs- of gedragsregels die je actief en met regelmaat onder de aandacht brengt - Beleid over grensoverschrijdend gedrag. Hoe ga je om met een melding? - Je bewust te zijn van de bedrijfscultuur binnen jouw organisatie - Als leidinggevende het goede voorbeeld te geven.
2. Bedenk daarnaast altijd na een incident of ontslag in dit geval de juiste route is. Je ziet in de eerdere uitspraken dat de rechter een minder verregaande maatregel soms meer passend vindt dan ontslag. Dat kan een officiële waarschuwing of een disciplinaire maatregel zijn. Vindt er daarna weer een incident plaats, dan zal de rechter de eerdere sanctie meenemen in zijn beoordeling. Dit kan dan alsnog een succesvolle ontbinding opleveren.

Terugkomend op de eerste vraag: een goede grap op de werkvloer kan nog steeds, zeker als dit binnen de sfeer van de geldende bedrijfscultuur plaatsvindt. Is de grap daarentegen duidelijk grensoverschrijdend volgens alle normen van nu, dan is er geen excuus en is ontslag het enige juiste gevolg.

Op ons HRM kennisplatform RAP vind je nog veel meer van dit soort artikelen. Rap geeft het antwoord op al jouw HR-vragen. We houden je onder andere op de hoogte van het belangrijkste HR nieuws in jouw sector, we delen relevante jurisprudentie, en helpen we je ook direct met de doorvertaling binnen jullie organisatie.